Aylık Yazı Dizileri
Türk Boğazları (5) Altın Frank
ALTIN FRANK
5.1. Giriş
“Türk Boğazları” ifadesi, etrafı Türk topraklarıyla çevrili İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Marmara Denizi’nden oluşan bölgeyi ifade eder. Türk Boğazları, Uluslararası Hukuk Literatüründe, uluslararası suyolu olarak kabul edilir. Türk Boğazlarından gemi geçişlerini düzenleyen hukukun kaynağı Montreux Boğazlar Sözleşmesi’dir. Uluslararası Hukukta, boğazlardan gemilerin geçişine dair kurallar ve tarihsel süreçte Montreux Boğazlar Sözleşmesi ile Türk Boğazları’ndan gemilerin geçişine ilişkin hukuki rejim uygulanmaktadır.
5.2. Altın Frank
Türk Boğazları, dünya ticaretinin en önemli suyollarından biri olmasından dolayı, dünyada meydana gelen para arzı, kambiyo rejimi, para birliği vb uluslararası anlaşmalar, Boğazlardan geçen ticari araçları önemli ölçüde etkisi altına alır. 20 Temmuz 1936 tarihinde imza edilen Montrö Boğazlar Sözleşmesi hükümlerine göre, Türk Boğazları’ndan uğraksız geçen ticaret gemilerinin gidiş-dönüş olarak ödemekle yükümlü oldukları Sağlık Resmi, Fener ve Tahlisiye Ücretlerinin, sözleşmede “Altın Frank” “Francs Gold” üzerinden ödenmesi karara bağlanmıştır.
5.3. Altın Frankı’nın Dolara Dönüştürülmesi
Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Sağlık Resmi, Fener ve Tahlisiye Ücretleri’nin Altın Frank üzerinden alınmasıyla ilgili kazanılan bu hak, 1983 yılına kadar devam etti ve bu tarihten itibaren Altın Frank US Doları esasına bağlandı. Dolar esasına bağlanırken, altın fiyatlarının artışı düşünülmemiş ve bununla ilgili bir madde de konulmamış. Hatta US Dolarının diğer paralar karşısında değer yitirmesi dahi düşünülmemiş. Bu tarihten sonra altın fiyatları hızla yükselmiş ve 1983 yılında
5.4. Türkiye’nin Kazanımları ve Kayıpları
Türkiye’nin, Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile neler kazandığı ve neler kaybettiği konusunu birçok bilim adamı ve yazarlar dile getirdi. Ancak hiçbiri esasa inmedi. Hiçbir yazar, Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Altın Frank üzerinden alınan ücretin sadece gemilerin Boğazlardan uğraksız geçişlerinden alınması gerektiğine değinmedi. Montrö Boğazlar Sözleşmesi ve Altın Frank üzerinde geniş bilgiye sahip olan değerli kardeşim Sayın Nurüddin Gürpınar’ın uzun ve titiz bir çalışma sonucu “Türk Boğazlarından Geçiş Ücreti: Altın Frank “Franc Germinal” adlı makalesi Anadolu Nümismatik Bülteni’nin 16. sayısında yayımlandı.
Sayın Gürpınar’ın bu makalesinde, Franc Germinal’in doğuşu, gelişimi, Latin Para Birliği’nin kuruluşu, sözleşmenin ilgili maddeleri, Altın Frankı içindeki altın miktarı, Altın Frankının Montrö Boğazlar Sözleşmesi ve ülkemizle ilişkisi, Türkiye’nin bu sözleşmeden doğan hakları ve yaptırımları, Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü ile Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nün uygulamaları, Altın Frankının dolara dönüşmesi, Türkiye’nin kazanımları ve kayıpları, bunların tümünü bu makalenin içinde bulacaksınız.
Uzun bir araştırma sonucu meydana getirdiği bu eserle, Türkiye’yi ilgilendiren özellikle, ana iştigal konusu denizcilik, gemi işletmeciliği ve gemi acenteliği olan şirketlerin ve çalışanlarının bilmesi gereken, Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Türk Boğazları’ndan uğraksız geçen gemilerin Altın Frank üzerinden ödemekle yükümlü oldukları nerdeyse kaybolmuş bir mevzuatı, Türk denizciliğinin bilgisine sunmasından dolayı Sayın Gürpınar’a, Vapur Donatanları ve Acenteleri Derneği’nin tüm üyeleri adına çok teşekkür ederim.
“Türk Boğazlarından Geçiş Ücreti: Altın Frank “Franc Germinal” adlı makaleyi okuduktan sonra Türkiye’nin kazanımları ve kayıpları konusunda siz değerli okurlarımız karar verecekler.
Ruhi Duman
Bostancı, 4 Haziran 2011
Anadolu Numismatik Bülteni için lütfen tıklayınız.