Aylık Yazı Dizileri

GEMİ ACENTELİĞİ VE HUKUK (4)

TÜRK PARASININ KIYMETİNİ KORUMA MEVZUATI 

 

Uluslararası ticarette mal mübadelesinin büyük bölümü denizyoluyla taşınmaktadır. Gemilerin limanlar arasında dolaşımı, kısıtlamalar ve serbest ticaret üzerindeki sınırlamalara dikkat edilerek gerçekleştirilir veya değerlendirilir.

 

Gemi acentelerinde, tüm limanların yürürlükteki kuralları, güncel bilgi ve veri sağlamada oynayacağı son derece önemli rolün değerini vurgulayan farklı teamülleri, düzenlemeleri ve kısıtlamaları bulunur. Gemi acenteleri, ilgili limanda ticari gemilerin faaliyetleri ve çalıştıkları deniz ortamı hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Bu bilgi ışığında gemi acenteleri, yurt dışında yerleşik gemi sahipleri ve işleticilerine, gemilerinin Türk limanlarına gelmesinde hizmet satarlar. 

 

Ülkelerarası ithalat ve ihracat işlemleri, uluslararası kurallar çerçevesinde, akreditif, vesaik mukabili, mal mukabili, kabul kredili veya peşin ödeme şekillerine göre (1)  banka ve özel finans kurumlarına hitaben yayımlanan Kambiyo rejimine göre yapılır. Satıcı ile alıcı arasında yapılan anlaşmalarda, ürünlerin alıcıya gönderilme şekli; FOB, C&F ve CIF esasına göre gemiye yüklenerek sevk edilir.

 

Gönderilen ürünleri getiren geminin Türk limanlarına gelmesiyle limana yanaşması, tahliye ve yükleme yapması, gerektiğinde gemiye bakım-tutum, teknik yardım, sörveyör, gözetim ve ikmallerinin yapılması, Türkiye’de yerleşik gemi acenteleri, yurt dışındaki donatan ve işletmecileri adına yerine getirerek hizmet verirler.  Bütün bu mal mübadelesi ve hizmet karşılıklarının alınması, Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 1567 Sayılı Kanun ve bu kanuna dayanarak çıkarılan 32 Sayılı Karar hükümleri gereğince yapılır.

 

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında yerleşik kişilere yaptıkları hizmet ve işlemler “hizmet ihracatı” hükmündedir. Gemi acenteleri bu kişiler için veya bunlar adına yurt içinde yapmış oldukları  hizmetler karşılığı dövizleri, dışarıda yerleşik kişiler nam ve hesabına gider karşılığı olarak harcama yaparlar.  Uluslararası alanda her türlü mal ve hizmet ihraç veya aracılık edenler, bu işlemlerden doğan alacaklarını bu kanun hükümleri gereğince yurda getirmekle yükümlüdürler. (2)

 

Ülkelerarası yolcu ve yük taşıyan her türlü deniz taşıtları, karasularımızda bulunduğu süre içinde, tümüyle ülkemizin hukukuna tabidir. Bu alanda verilecek hizmetlerin kuralları, çalışma şekil ve şartları, verilecek hizmetler karşılığı alınması gereken ücretler devlet tarafından belirlenir ve yayımlanır. (3) Gemi acentelik hizmetini satan kuruluşlar, bu kurallar çerçevesinde yabancı donatanlara liman masraflarını içeren teklifini verirler. Mutabakat sağlandıktan sonra belirlenen bedeli, gemi Türk limanından kalkmadan önce yurda getirmek zorundadır. (4) Düzenli sefer yapan veya navlunu Türkiye’de ödenen gemiler,  bu hükmün dışındadır.

 

Dış ticarette ürünlerin yabancı bayraklı gemilerle taşıtılması durumunda navlun ve navluna ilişkin gelirler, yabancı gemi donatanlarının Türkiye’deki acentesi tarafından tahsil edilir. Yabancı bayraklı gemiler, Türkiye’den elde ettikleri (Türkiye’deki yükleme limanlarından yabancı ülkelerdeki varış limanlarına yükledikleri yüklerden) navlun ve navluna ilişkin gelirlerinden, Gelir Vergisi (5) ile Kurumlar Vergisi (6) Kanunları gereğince Navlun Vergisi (Dar Mükellefiyet Vergisi) öderler. 

 

Navlun Vergisi (Dar Mükellefiyet Vergisi) için, Türkiye’nin imzalamış olduğu Çifte Vergilendirme Anlaşma hükümlerinin göz önünde bulundurulması gerekir. Gelir ve/veya kazanç elde eden  gerçek veya tüzel kişinin, bu gelir ve/veya kazanç üzerinden bağlı bulunduğu ülkede tam vergi mükellefi olduğu ve vergi ödeyeceği ülke ön plana çıkar.

 

Deniz taşımacılığında dar mükellef olarak vergilendirmede, çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmasının uygulanmasında geminin taşıdığı bayrağı değil, Türkiye’de gelir ve/veya kazanç elde eden gerçek veya tüzel kişinin tam vergi mükellefi olduğu ülke göz önünde tutulmaktadır. (7)

  

Gemi acenteleri, yabancı bayraklı gemilerin Türk limanlarına giriş ve çıkışıyla ilgili liman masraflarını içeren (Liman harcı, sağlık rüsumu, fener, kılavuz, römorkör ücretleri ile oda ve dernek aidatları, iletişim ve acentelik komisyonu, varsa diğer giderleri) yurtdışından getirebileceği gibi, geminin Türkiye’den elde ettiği navlun gelirlerinden mahsup edebilirler. (8)

 

 

 

1.)             ICC Milletlerarası Ticaret Odası Vesikalı Krediler Kararları,

2.)             1567 Sayılı Kanun Md. 3

4.)             2008/1 S. İç Ticaret Tebliği Md. 6 (10.3.2008-26812 S. R.G)

5.)             193 Sayılı G.V.K. Md. 45,

6.)             5520 Sayılı Yeni Kurumlar V.K. Md.23

7.)             Veysel Çakır IMEAK DTO Mali Müşaviri 27.8.2007 tarihli raporu

8.)             32 S. Kararın Görünmeyen Muameleler Tebliği C-Taşımacılık