Aylık Yazı Dizileri

Cumhuriyet ve Nitelikleri

Cumhuriyet, Millî bir devletin varoluş nedenini ortaya koyar, ona şekil ve nitelik kazandırır, ruh verir.

Türk Milleti için Cumhuriyet, yalnız bir hükümet, bir devlet veya bazı kesimlerin yorumuyla Anayasal bir model değildir. Cumhuriyet, Türk Milleti için bir hayat tarzıdır. "Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir" Anayasa maddesi, bu hayat tarzını açıklar. Binlerce yıllık tarihi gelişimin, mücadelelerinin sonunda varlığını ancak Cumhuriyet denilen hayat tarzı içerisinde bulabilmiş ve bu hayat tarzı içerisinde koruyup, geliştirebileceğini kanıtlamıştır.

Türk toplumları için Cumhuriyet, yabancı bir hayat tarzı değildir. Türk toplumlarında yönetimin hemen her kademede ve düzeyde "danışma-tartışma-karar" mekanizmalarından geçmesi usulünün bir anlamda "devlet kuralı" şeklinde ortaya çıkmasıdır.

Cumhuriyet her şeyden önce, Türk Milletinin doğasında, binlerce yıllık kültüründe, örf ve adetlerinde mevcut olan bir hayat tarzıdır. Doğuştan hür olan insanın, hürriyet içerisinde hayatını sürdürmesi, hürriyetinin korunmasını varlığı ile eş tutması, bunun içinde koruyucu esaslara ve bir yönetime ihtiyacı en eski Türk toplumlarından başlayarak çağlar boyu devam etmiştir.

Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa' nın 1924 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin II. Dönem I. Toplanma Yılını Açış Konuşmasında: “Türk Milleti gerçek eğilimlerine uyarak devlet şeklini, cumhuriyet idaresi olarak kabul etti. Cumhuriyet idaresi memleketin en uç köşelerine kadar sevinç ve heyecanla kabul edildi. Millet, cumhuriyetin Türk vatanını, asırların birikmiş kötü idaresinden kurtaracak ve memleketin hakkı olduğu saygınlık ve hürmeti koruyup yükseltecek, tek idare şekli olduğu inancını en açık bir şekilde belirtti. Millet cumhuriyetin bugün ve yarın bütün saldırılardan, sonsuza kadar dokunulmaz bulundurulmasını istemektedir. Milletin isteği, cumhuriyetin denenmiş ve doğruluğuanlaşılmış bütün esaslarının bir an önce ve tam olarak kurulması şeklinde ifade olunabilir.” sözleriyle Türk Milletinin asırlarca özlem duyduğu bir idare şeklinin cumhuriyet olduğunu ifade etmektedir.

Cumhuriyetin nitelikleri, Anayasalara ve kanunlara girmeden önce, Türk Milletinin vicdanında, "millî hissinde", sağ duyusunda yer almış ve açıklanmıştır. Cumhuriyetin temel bir niteliği de "Milletin kendi kendini yönetmesi", "kendi kaderine hakim olması" bir başka anlamda "Hükümet" olmasıdır.

Cumhuriyetin kendine Özgü niteliklerinden biri de demokrasi sisteminin bütün özelliklerine sahip bulunmasıdır. Türkiye Cumhuriyeti, demokratik bir yöntemle yapılan millet mücadelesinin sonucu olarak doğmuştur. Demokrasi sisteminin en çağdaş ve mantıki imkanlarına sahip kılınarak oluşmuştur.

Türkiye Cumhuriyeti kuruluş yıllarından başlayarak demokrasinin bütün imkanlarına, yeteneklerine sahip kılınmıştır. Uygulamada ülkemizin şartlarına, toplumumuzun durumuna göre görülen bazı eksiklikler zamanla giderilmiş ve uygulamaya değil sistemin özüne yönelmiştir.

Cumhuriyetin bir başka niteliği ise "Bilgi ve Bilim” dir. "Bilgi ve Bilim" devletin vatandaşlarını bilgi ile donatması ve onların bilgi üretimlerini özendirmesi, desteklemesi, cumhuriyetin niteliklerinden biridir. Bilgi ve Bilim Cumhuriyetinde bu hizmetler, kamu hizmetleridir. Vatandaşların eğitim, öğretim hak ve hürriyetleri yanında "Bilgi edinme" - "Bilgi sağlama" ve "Bilgi üretme" hakları ve hürriyetleri de vardır.
Cumhuriyetin en önemli niteliklerinden biri de "Erdemdir." Cumhuriyet güçlü bir ahlakı, dürüstlüğü ve erdemi esas olan yönetim biçimidir. Cumhuriyet yönetimi halkın kendi kendisini yönetmesi ve halkın kendisi hakkında karar vermesidir. Bütün hizmet ve görev alanlarında çalışanların halka karşı, ahlaki bir sorumluluk, ahlaki bir yükümlülük ister. Üstlenilen bu hizmetlerin ve görevlerin yerine getirilmesinde kendisini en açık şekilde gösterir. İşte demokrasinin gücü de buradadır. "Erdemsiz" bir yönetim, Cumhuriyetle bağdaşamaz. Çünkü bu halkın adına, halk için sorumsuzluklar ve kötülükler söz konusudur ki, toplumda bu davranışların yeri yoktur.

Yüce Atatürk; "Cumhuriyet erdemli bir ahlaka dayanan yönetimdir. Cumhuriyet erdemdir... Cumhuriyet yönetimi erdemli ve namuslu insanlar yetiştirir." sözleriyle bizlere Cumhuriyetin niteliklerini dile getirmiştir.

Ruhi Duman

İstanbul, 7 Ekim 2007